Dit is het eerste deel van onze blogserie over voedselveiligheid waarin wij je meenemen in de wereld van voedselveiligheid, het voorkomen van besmettingen, wetgeving en nog meer.
Aandacht voor hygiënisch ontwerp van machines
Binnen de voedingsmiddelenindustrie is er gelukkig veel aandacht voor het hygiënisch ontwerp van machines en producten die met voedsel in contact komen. Je wilt vanzelfsprekend elk risico op besmetting zoveel mogelijk beperken. We merken dat machinebouwers en voedselproducerende en –verwerkende bedrijven moeizaam een weg vinden in de wirwar aan wet- en regelgeving en oplossingen die voorhanden zijn.
Blogreeks over voedselveiligheid
Omdat ik het belangrijk vind om het belang van hygiënisch ontwerp te benadrukken, neem ik jullie de komende weken mee in deze wereld. In dit blog leg ik uit wat de risico’s van slecht gereinigde machines en het ontbreken van schoonmaakplannen zijn. De gevolgen kunnen enorm zijn, zelfs levensbedreigend! Ook geef ik je tips waarmee je het risico op een besmetting kunt beperken.
Besmettingen zijn nog steeds actueel
Besmettingen door micro-organismen zoals een campylobacter-, listeria- of salmonellabacterie in voeding, zijn nog steeds actueel en kunnen in de hele voedselketen voorkomen. Salmonella in kip en zalm, listeria in vlees, broom in water: we lezen nog steeds berichten hierover in de media.
Tegenwoordig komen er steeds meer voedingsproducten op de markt die minder suiker, zout en vet bevatten en ook minder conserveringsmiddelen. Daardoor zijn deze producten gevoeliger voor bederf en besmetting (bron: Safe Food Factory). De verwachting is dat deze trend zich verder doorzet, dit vraagt nóg meer aandacht vanuit hygiëne-oogpunt.
De grote gevolgen van een geringe besmetting
Als er daadwerkelijk een besmetting geconstateerd wordt, kunnen de gevolgen desastreus zijn, vooral voor het welzijn van de mens. Zo kreeg een visverwerkingsbedrijf uit Harderwijk in 2012 te maken met een salmonellabesmetting in zalm. Een vleesbedrijf uit Aalsmeer kwam in 2020 tot de ontdekking dat de zeer gevaarlijke listeriabacterie zich in zijn vleeswaren bevond. Als er eenmaal een bacterie is, kan deze zich enorm snel vermenigvuldigen. In korte tijd kan er een explosie van micro-organismen ontstaan. Een kleine besmetting kan dus leiden tot grote gevolgen. Het is dus van groot belang om elk risico op besmetting zoveel mogelijk te beperken.
Alleen al bij deze twee voorbeelden van besmettingen zijn veel mensen ernstig ziek geworden. Er zijn er zelfs mensen om het leven gekomen. Je moet er niet aan denken wat er gebeurt als een terugroepactie te laat ingezet wordt. Een recall uitzetten kost geld, productielijnen moeten stilgezet worden, het imago van het bedrijf kan een deuk oplopen, aandelen kunnen minder waard worden en de bedrijfszekerheid kan in gevaar komen.
Goed gedefinieerd schoonmaakplan
Waarom komen besmettingen nog steeds voor ondanks onze groeiende kennis over deze materie? Een oorzaak kan liggen in het onjuist navolgen van de schoonmaakprocedures.
In een schoonmaakplan staat tot in detail omschrijven hoe en op welke wijze gereinigd moet worden, met welke reinigingsmiddelen en desinfectiemiddelen. De wijze van schoonmaken, droog, gecontroleerd nat of nat, is natuurlijk sterk afhankelijk van de soort voedingsbranche. Een bakkerij heeft een andere manier van schoonmaken dan een vleesverwerkingsbedrijf.
Vakblad Voedingsindustrie noemt reiniging zelfs als startpunt (en dus niet na een productierun) van het productieproces. Goed reinigen en desinfecteren vormen samen het stártpunt – een wezenlijk onderdeel – van ieder productieproces.
Bakkerijproducten worden tijdens de productie verhit, maar de gebakken producten kunnen tijdens het afkoelen en voor het verpakken besmet raken met micro-organismen uit de lucht. Je kunt veronderstellen dat het verleidelijk is om in de ruimten vóór het bakken minder frequent te reinigen en desinfecteren ten opzichte van de ruimten na verhitting. De verwachting is dat een goede en frequente reiniging in de ruimten vóór het bakken leidt tot minder nabesmetting tijdens het verpakken. Het voorkomen van besmettingen voorkomt ook voedselverspilling. Dit onderstreept nogmaals het belang van een goede reiniging en desinfectie als startpunt van ieder productieproces.
Alleen producten toepassen die goed te reinigen zijn
Producten die in contact komen met voedsel, moeten natuurlijk ook goed te reinigen zijn. Een product met een glad oppervlak zonder hoekjes, gaten of spleten is daarom vereist. Zelfs een klein krasje in het RVS kan al leiden tot een ophoping van bacteriën.
Vergeet ook het materiaal waar het product van gemaakt is niet: dit moet zo glad en verdicht mogelijk zijn en bestand zijn tegen agressieve desinfectiemiddelen. Een schaaltje waar voedsel op ligt, moet afwasbaar zijn waardoor een bacterie zich niet aan een verpakking kan hechten en vervolgens op het product kan overslaan. Een verpakking mag geen toxische bestanddelen hebben waardoor giftige stoffen worden afgegeven aan het voedsel.
Tips voor machinebouwers en engineers
Wat kun jij nu concreet doen om het risico op een besmetting zoveel mogelijk te beperken?
- Conformeer aan de richtlijnen: belangrijk is om te conformeren aan de geldende richtlijnen voor voedselveiligheid. Het niet naleven van veiligheidsvoorschriften en basisprincipes is vaak een oorzaak van besmettingen.
- Volg de schoonmaakprocedures die vermeld staan in het schoonmaakplan: ontzettend belangrijk voor een levensmiddelenbedrijf. Zomaar in het wilde weg een productielijn of apparatuur afspuiten wordt altijd afgeraden. Bacteriën en vuil kunnen zich dan door de hele fabriek verspreiden en dat wil niemand.
- Preventief onderhoud: onderhoud je machines en apparatuur goed en voer (preventief) onderhoud op tijd door. Laat reparaties niet liggen maar voer ze uit.
- Onderzoek of je het juiste type kabelwartel toepast: een onjuist gebruik van producten, bijvoorbeeld een standaard kabelwartel zonder glad oppervlak in plaats van een speciale RVS food kabelwartel, kan ook leiden tot een besmetting.
- Houd je kennis up-to-date: blijf goed op de hoogte van de regelgeving en laatste ontwikkelingen. Laat je informeren over actuele zaken die spelen, bijvoorbeeld door een training te volgen bij de kennisinstituten HDN of EHEDG.”
De komende weken schrijven wij over diverse thema’s op het gebied van voedselveilig produceren en in het bijzonder over hygiënisch bekabelen. Ons doel? Met onze kennis bijdragen aan het terugdringen van het aantal besmettingen. Voedselverwerkende bedrijven én machinebouwers in de food industrie brengen wij graag op de hoogte van de risico’s, geldende wet- en regelgeving en praktische oplossingen.
In ons volgende blog gaan wij dieper in op bestaande wet- en regelgeving. We leggen je graag uit wat dit betekent voor jou als machinebouwer, engineer of plant manager bij een voedselverwerkend bedrijf.
