Om de juiste ATEX wartel te selecteren, is kennis van de verschillende beschermingswijzen essentieel. Hiermee wordt de manier bedoeld waarop apparatuur explosieveilig is gemaakt. Deze beschermingswijzen worden weergegeven met een lettercode. Voor kabelwartels zijn de beschermingswijzen Ex d, Ex e, Ex i en Ex t relevant.

Beschermingswijze is belangrijk voor de selectie van een ATEX kabelwartel

Iedere beschermingswijze heeft zijn eigen kenmerken. Bij de selectie van de juiste ATEX kabelwartel voor je installatie is het belangrijk om deze beschermingswijzen te kennen en de onderlinge verschillen te weten. Zo kun je de juiste keuze voor kabelwartels maken.

Welke beschermingswijzen zijn er en wat zijn de verschillen

De meest voorkomende beschermingswijzen zijn drukvast (Ex d), verhoogd veilig (Ex e), intrinsiek veilig (Ex i) en stofdicht (Ex t). Deze zijn relevant voor de wartelkeuze. Drukvast is gebaseerd op een sterke behuizing die een eventuele explosie binnen kan houden. Verhoogd veilig is gebaseerd op het principe van het voorkomen van ontstekingsbronnen in de behuizing. Intrinsiek veilig is gebaseerd op energiebeperking ter voorkoming van ontstekingsbronnen en stofdicht is ten slotte gebaseerd op een stofdichte behuizing voor het uitsluiten van de explosieve atmosfeer.

Wat is van belang bij een drukvaste wartel Ex d?

Een drukvaste wartel Ex d heeft een sterke behuizing die voorkomt dat een interne explosie naar buiten treedt. Deze wartel is altijd van metaal en is verkrijgbaar als compound wartel en als compressie wartel.

We onderscheiden twee typen Ex d wartels:

• Compound wartel: de kabel, buitenmantel en de binnenmantel worden gestript tot in de wartel. Tussen de individuele aders wordt een gietmassa of kneedgum aangebracht. Dit garandeert een drukvaste doorvoer die de aders rondom helemaal afsluit.
• Compressie wartel (enkele of dubbele): een normale wartel met rubberen compressiering die afdicht rondom de buitenmantel en/of de binnenmantel. Bij een dubbele compressie wartel wordt de wartel rondom de buiten- en binnenmantel afgedicht, de armering wordt afgewerkt in de wartel. Bij een enkele compressie wartel vindt de afdichting plaats rondom de buitenmantel (alleen toegestaan bij ongearmeerde kabels).

Waar let je op bij de selectie van je Ex d wartel?

Welk type kabelwartel je toepast in je installatie is afhankelijk van de kabel:

• hoe compact is de kabel (compactheid of gasdichtheid)
• wat is de lengte van de kabel (korter of langer dan 3 meter)
• is de kabel afgeschermd of niet (opbouw)

Bij kabels korter dan 3 meter heb je altijd een compound wartel nodig. Heb je een kabel die langer is dan 3 meter en voldoet aan de eisen van compactheid en afscherming, dan kun je een compressiewartel gebruiken. Dit zijn altijd metalen wartels omdat kunststof wartels de druk niet aan kunnen. Bij een drukvaste Ex d wartel is de IP-waarde niet relevant.

Hemmink heeft hiervoor een handige selector ontwikkeld waarmee deze flow duidelijk in beeld gebracht wordt.

Wat is belangrijk bij verhoogd veilige wartels (ex e) of niet-vonkend (na/ec)?

Beschermingswijze Ex e (verhoogd veilig) is gebaseerd op het principe van het voorkomen van ontstekingsbronnen in de behuizing. Een Ex e installatie is niet ontworpen om een explosie binnen te houden; ontstekingsbronnen zijn dan ook niet toegestaan in zo’n behuizing. Dit type wartel heeft als functie om water en stof buiten de installatie te houden om zo kortsluiting te voorkomen. Dit kan een kunststof of metalen wartel zijn.

Ex e wartels zijn altijd compressiewartels en zijn verkrijgbaar in diverse varianten, onder andere ook in EMC.

IP-waarde bij een Ex e behuizing

Bij beschermingwijze Ex e is de IP-beschermingsklasse wél van belang: de behuizing moet minimaal IP54 zijn. De IP-beschermingsgraad van het apparaat bepaalt de keuze voor de wartel. De wartel moet altijd een IP-waarde hebben die gelijk is of beter is dan het apparaat zelf.

Wat is van belang bij intrinsieke veiligheid (Ex i)?

Intrinsieke veiligheid gaat over energiebeperking. Er is altijd een zenerbarrier die de hoeveelheid energie (spanning/stroom) die naar het instrument gaat, beperkt. De capaciteit en inductiviteit is mede bepalend voor de explosieveiligheid. Belangrijk is dat de ex i stroomkringen herkenbaar zijn d.m.v. een lichtblauwe kleur of een sticker op de kabel.

De functie van een Ex i wartel is om water en stof buiten te houden (in beperkte mate omdat er nauwelijks risico is op vonken of een heet oppervlak). Bij een apparaat met één Ex i stroomkring volstaat een niet-ATEX wartel (IP20). Bij twee of meer Ex i stroomkringen in een apparaat heb je een Ex e wartel nodig en moet ook de behuizing Ex e zijn. Voor de herkenbaarheid gebruiken we een lichtblauwe wartel.

Wat is van belang bij stofdicht (Ex-t)

Beschermingswijze stofdicht wordt gebruikt in stofomgevingen. De behuizing is stofdicht, een explosieve stofatmosfeer kan niet bij de inwendige componenten komen. Intern mogen niet-ATEX componenten toegepast worden. De IP-graad is minimaal 5x of 6x; alleen het eerste cijfer is hier van belang (de waterdichtheid is niet relevant voor ATEX).

De functie van een stofdichte wartel is het buiten houden van stof. Dit kan een kunststof of metalen wartel zijn. De IP-graad is bepalend en moet beter of gelijk zijn dan het apparaat. De meeste wartels zijn ook Ex t gecertificeerd, de eisen voor Ex e en Ex t zijn identiek. Verkrijgbaar in diverse uitvoeringen.

Welke beschermingswijze pas je toe bij accessoires

Ook Ex accessoires zoals reduceerringen moeten altijd dezelfde beschermingswijze hebben als het apparaat en de wartel. De behuizing inclusief de componenten moeten een explosiedruk aan kunnen. Bijvoorbeeld bij gebruik van ATEX blindpluggen in een Ex d apparaat gebruik je ook een Ex d blindplug.

Kennis van de ATEX norm en beschermingswijzen is essentieel

Kennis van de ATEX installatienorm (EN 60079-14:2014, clausule 10) en beschermingswijzen is essentieel. Volg ook altijd de installatievoorwaarden van de fabrikant. Zeker als je bijvoorbeeld een dubbele compressiewartel toepast die uit veel verschillende onderdelen bestaat, bestaat het risico dat je de wartel verkeerd installeert waardoor je installatie niet meer explosieveilig is.