Veiligheid apparaten NEN 3140

Veilig werken met elektrische arbeidsmiddelen

Als gevolg van slijtage, beschadiging of veroudering kan de kwaliteit en veiligheid van elektrische apparaten achteruitgaan. Het gebruik van onveilige apparatuur brengt personen en de omgeving onnodig in gevaar. De risico’s kunnen zich “beperken” tot een schok, maar kunnen ook leiden tot verbranding, brand of zelfs explosiegevaar.

5 minuten

Een periodieke NEN 3140 inspectie en de administratieve afhandeling duren gezamenlijk ongeveer 5 minuten.

200 mA

Een weerstandsmeting van de beschermingsleiding moet worden uitgevoerd met een teststroom van minimaal 200 mA.

1965

De eerste druk van de NEN 3140 verscheen al in 1965. Sinds de 2e en 3e druk is het keuren van elektrisch handgereedschap gemeengoed.

Periodieke inspectie als vast onderdeel van een veilige werkomgeving

Iedere organisatie is gebonden aan de Arbowetgeving. Hierin staat dat de werkgever verplicht is te zorgen voor een veilige werkomgeving. Slecht onderhouden arbeidsmiddelen veroorzaken jaarlijks meerdere serieuze ongevallen. De veiligheid van arbeidsmiddelen is dus één van de punten waar periodiek aandacht voor zou moeten zijn.

Sinds 1993 zijn er in de Arbowet besluiten opgenomen die eisen stellen aan elektrische machines en arbeidsmiddelen. De NEN 3140 wordt gezien als de minimale norm om te voldoen aan de wetgeving.

Uiteraard moet de verantwoordelijke binnen een bedrijf wel letten op een duidelijke definitie. Zo valt een steker-aangesloten draaibank niet echt onder handgereedschap en zal eerder met de keuring van de vaste installatie meegenomen moeten worden. Van belang is dat deze categorie niet tussen wal en schip valt.

Welke elektrische arbeidsmiddelen moet ik keuren?

In Nederland kennen we de NEN 3140 als norm voor een veilige bedrijfsvoering van elektrische arbeidsmiddelen. De term “elektrische arbeidsmiddelen” is voor de meeste onder ons een redelijk ongenuanceerde omschrijving. Gaan we op zoek naar de definitie van elektrische arbeidsmiddelen dan lezen we het volgende:

Elektrische arbeidsmiddelen zijn machines, gereedschappen, apparaten, voorzieningen, hulpmiddelen en persoonlijke beschermingsmiddelen die bij het gebruik een elektrotechnisch veiligheidsrisico kunnen opleveren.

Elektrische arbeidsmiddelen die bijvoorbeeld in aanmerking komen voor periodieke inspectie zijn: boormachines, kabelhaspels, acculaders, verplaatsbare (bouw)lampen en verplaatsbare elektrische apparaten zoals computers, printers en koffiezetapparaten.

Terugkijkend naar de toelichting op de definitie “elektrische arbeidsmiddelen”, lezen we dat persoonlijke beschermingsmiddelen ook als arbeidsmiddelen worden gezien. Voor deze materialen gelden dan ook normen, richtlijnen en controlemomenten om de veiligheid te waarborgen.

Om een duidelijk en compleet beeld te krijgen van welke arbeidsmiddelen je periodiek moet testen, is een bedrijfsbrede inventarisatie van elektrotechnische veiligheidsrisico’s noodzakelijk. Dit overzicht wordt bij voorkeur vastgelegd in de Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RI&E) van het bedrijf.

Periodiek en na reparatie

Tevens geeft de norm aan dat de inspectie periodiek én na reparatie uitgevoerd dient te worden en verder zo vaak daar aanleiding toe is. Ook vast opgestelde apparaten, zoals een draaibank of kolomboormachine, vallen onder de NEN 3140. Zij maken deel uit van de vaste installatie en dienen bij voorkeur als dusdanig te worden geïnspecteerd. Op zich logisch, want een handboormachine heeft meer te lijden dan een vast opgestelde boormachine. Toch kan het veiligheidsrisico bij dit soort apparaten vele malen hoger zijn.

Periodieke inspectie uitbesteden of zelf uitvoeren?

Uitbesteden of zelf inspecteren is een afweging tussen kennis, kosten en tijd. Uitbesteden kost organisatorisch tijd en gaat in overleg met de keurende instantie. Zelf-doen kan in ‘daluren’.

De kosten voor het uitbesteden van een NEN 3140 inspectie zijn variabel en komen periodiek terug. Het kostenplaatje is grotendeels afhankelijk van de diensten die je bij een inspectiebedrijf afneemt. Worden de apparaten opgehaald of ter plaatse gecontroleerd? Gaat het om mobiele of stationaire apparaten? Een klein of groot aantal apparaten? Binnen elke organisatie zijn er argumenten denkbaar die doorslaggevend zijn voor de uiteindelijke keuze.

Uitbesteden van de inspectie

Ondanks het feit dat de metingen relatief eenvoudig zijn, kan de interne expertise onvoldoende zijn. Uitbesteden aan een gecertificeerde keuringsinstantie is dan het beste alternatief. Deze partij heeft ervaring, is deskundig, werkt onafhankelijk en heeft geen last van bedrijfsblindheid. Inspecties door gecertificeerde bedrijven worden ook door Arbodiensten erkend.

Wanneer je inspectiewerkzaamheden uitbesteedt, ben je als opdrachtgever wel verantwoordelijk voor de administratie van keuringsgegevens en het bewaken van de herkeuringsdatum.

Inspecties zelf uitvoeren

Het opleiden van personeel en de aanschaf van meetinstrumenten is een éénmalige investering. Met de juiste kennis en middelen is de benodigde tijd om een NEN 3140 inspectie relatief kort. Voor verplaatsbare handgereedschappen is er ongeveer 2 tot 3 minuten nodig per apparaat. Het verzamelen van de apparaten en de administratieve afhandeling kost iets meer tijd.

De werkgever moet zorgen voor opgeleid en bevoegd personeel. De werkgever is daarmee verantwoordelijk voor het aanwijzen van een installatieverantwoordelijke. Deze persoon draagt verantwoordelijkheid voor het inspecteren van de elektrische installaties en/of apparaten.

Voor het controleren van elektrische arbeidsmiddelen moeten er interne zaken worden geregeld. Net als bij andere kwaliteitsnormen moet er een schriftelijk werkprocedure worden opgesteld. Zo kan bij calamiteiten worden nagegaan welke stappen wel of niet zijn ondernomen.

Aan de hand van het terugkerend aantal te keuren apparaten, de opleidingskosten en de investering in meetapparatuur, kan een break-even-point worden berekend. Hiermee kan worden bepaald of zelf inspecteren de moeite waard is.

Lees ook “Hoe bepaal je de inspectiefrequentie?” voor het vaststellen van de tijd tussen twee opeenvolgende inspecties.

Deze stappen voer je uit tijdens een NEN 3140 inspectie van elektrische arbeidsmiddelen

Welke inspectiemetingen je uitvoert hang grotendeels af van het klasse apparaat dat gekeurd moet worden. Per klasse kunnen metingen en hieraan gekoppelde grenswaarden verschillen. De inspectiestappen dienen vooraf duidelijk gedocumenteerd te zijn in een werkinstructie.

Een inspectie start altijd met een visuele controle. Afhankelijk van het type apparaat worden vervolgens enkele inspectiemetingen uitgevoerd. In de meeste gevallen gaat het om meten van weerstand van de beschermingsleiding, isolatieweerstand, vervangende lekstroom en verschilstroom.

Natuurlijk is het ook zinvol om te weten of een apparaat naar behoren functioneert. Na het doorlopen van de visuele controle en elektrische veiligheidstesten is het aan te raden om een functietest uit te voeren.

Bekijk de NEN 3140 checklist met inspectiepunten en grenswaarden.

Apparaten testen volgens NEN 3140

Wanneer de inspectie is afgerond en alle resultaten goed zijn bevonden, worden apparaten van een NEN 3140 keuringssticker voorzien en meetresultaten bijgehouden in een rapportage. Op de sticker ziet de gebruiker wanneer herkeuring plaats moet vinden. Deze datum staat ook op het rapport.

Wanneer meetgegevens digitaal worden beheerd, is het niet nodig om een inspectierapport per apparaat uit te printen. Bij calamiteiten kunnen rapportages worden opgevraagd en geprint.

Is periodiek inspecteren verplicht of niet?

Kort samengevat is periodieke inspectie volgens de NEN 3140 niet verplicht. De norm wordt op dit moment ook niet direct aangewezen in een wet. Wel is het dé manier om te voldoen aan de Arbowet. In de wet staat dat een werkgever de plicht heeft zorg te dragen voor een veilige werkomgeving. Hieronder valt dus ook de veiligheid van elektrische arbeidsmiddelen en installaties. Door arbeidsmiddelen periodieke te inspecteren worden gebreken in een vroeg stadium ontdekt.

Een andere stimulans voor de het periodiek inspecteren volgens deze norm komt van verzekeraars. In de polisvoorwaarden omschrijven zij dat dat bedrijven volgens de NEN 3140 moeten inspecteren.

Apparatentesters voor elk type keurmeester

Voor de aanschaf van een apparatentester wordt meestal het aantal keuringen op jaarbasis als selectiecriterium genomen. Hoe meer keuringen je uitvoert, hoe meer baat je hebt bij een geavanceerde tester.

Met de apparatentesters van Metrel ligt slim periodiek keuren van arbeidsmiddelen binnen handbereik. Alle moderne testers zijn uitgerust met automatische testprocedures en zorgen dus voor aanzienlijke tijdsbesparing.

Voor bedrijven die zelf kleine series elektrisch handgereedschap willen inspecteren is de MI3311 GammaGT een prima instapmodel. De apparatentester wordt ook regelmatig gebruikt door servicemonteurs om na werkzaamheden een eenvoudige veiligheidstest uit te voeren. De resultaten worden via een USB-aansluiting uitgelezen in de bijgeleverde Nederlandstalige MESM software.

Als er complexere apparaten gekeurd moeten worden, zoals gereedschappen met elektronische inschakeling of elektrische beveiligingen, is de MI3309BT DeltaGT een prima oplossing. Onze ervaring leert dat dit instrument goed inzetbaar is tot ongeveer 300 keuringen per jaar. Door de tester uit te breiden met een Android tablet, aPAT app en Bluetooth printer ontstaat een mobiel keuringstation.

Voor het efficiënt uitvoeren van grote aantallen inspecties is de MI3360 OmegaGT het aangewezen instrument. Standaard is de tester voorzien van automatische testprocedures voor de meest gangbare elektrische arbeidsmiddelen, ladders, trappen en rolsteigers. De uitgebreide databeheerfuncties zorgen voor een overzichtelijke opslag van apparaat- en meetgegevens.

Heb je advies nodig over de veiligheid van je apparaten?

Neem contact op met onze specialisten.